قسمت اول
روش نقد - علی صفائی حائری - جلد اول
نقد به معنای ارزیابی، بررسی، شناسایی نمودن، زیر و رو کردن، عیبها را نمایاندن و پنهانها را رو آوردن است. نقد زدن بر کلام یعنی عیبهای پنهانش را نمایاندن. نقد یافتن و نشان دادن است تا اگر کسی خواست راهش را بیابد و اگر نخواست عذری نداشته باشد. نقد و شماتت از هم جدا هستند که شماتت از کینه بر میخیزد و به انتقام می انجامد. اما نقد از طلب و شناخت و سنجش مایه می گیرد و به باروری و زمینه سازی دست می دهد. مرز نقد و انتقاد را باید مشخص کرد تا از فرو رفتن در چاله های شماتت و وراجی و تعصب و از نزدیک بینی و کورچشمی و در تاریکی یافتن و رد سیاهی نشانه گرفتن برکنار ماند. نقد در انگیزه و در هدف و در روش، با اینها تفاوت دارد که انگیزه ی نقد، انتخاب کردن است و هدفش یافتن و نشان دادن و زمینه را فراهم نمودن است.
ضرورت انتخاب، ضرورت نقد را به همراه می آورد کسانی که میخواهند از شکم عادتها و تلقین ها و تقلیدها دوباره متولد شوند. کسانی که میخواهند دوباره متولد شوند نمیتوانند بدون نقد، ارزیابی و راهیابی وو سنجش گام بردارند.
کسانی که میخواهند پس از تولد در خود طرحی بریزند و یا خود کاری شروع کنند و در سرزمین وجود خویش چیزی بسازند اینها مجبورند محاسبه ها را شروع کنند و کسری ها را نقد کنند و کمبودها و عیبها را بیابند. گاهی باید در مقام نمایش و گاهی در مقام سازندگی باشیم. ئر هنگام نمایش و ریا ناچار عیبها و کمبود هارا چشمپوشی می کنیم ولی در مقام سازندگی عیبها را بیشتر و بزرگتر می کنیم تا بهتر آنها را مشاهده کنیم. میکروبها را در زیر ذره بین می گذارند تا بزرگتر و مشخص تر شوند و تا بتوانند راه خنثی کردنشان را بدست آوردند.
در این مقام سازندگی به 3 مساله دقت و عمق و وسعت توجه می شود و این بینش دقیق و وسیع و عمیق پایه های ساختمانهای بزرگ را بیمه می کند و استوار می سازد. افرادی که درصدد خوفروشی نیستند و در مقام خودسازی برامده اند نقد و نمایاندن ها را هدیه می دانند. افرادی که برای خود طرحی دارند و با خود کاری را شروع کرده اند و تولدی را آغاز نموده اند عیبگویی ها برایشان ارمغان است. امام صادق (ع) می فرمایند: درود بر آنکس که عیبهایم را به من هدیه داد.