عوامل پدید آورنده خودارزایی
عوامل بسیاری در ایجاد این روحیه و رفتار دخالت دارند که ما ذیلاً به شرح و بررسی مختصر یکایک آنها می پردازیم : الف – عوامل زیستی :
١ - وجود انگل های معدی و کرمک که سبب پیدایش خارش در مقعد و یا ورم در اطراف دستگاه تناسلی می شود و کودک با خاراندن خود سعی دارد آنرا از خود دفع و خویشتن را راحت کند . این خارش ها در مواردی سبب احساس لذتی در طفل می شود که از آن پس سعی به تکرار آن داشته و تدریجا بدان مبتلا می شود.
٢ - ابتلای به بلوغ زودرس که ناشی از عدم تعادل در ترشح هورمونها و کار غدد بویژه غده جنسی است و باید بگوییم که این امر ممکن است از سنین خردسالی عارض شود و در این ابتلا پسر و دختر مطرح نیست، هر دو جنس گرفتارند.
۳ - وجود نامنظمی پوستی در محل ختنه که سبب تحریک های بی مورد است و یا تورم در اطراف غشاء مخاطی مهبل.
۴ - وجود حالتی چون یبوست که خود می تواند عاملی برای این امر باشد و نیز نگهداری ادرار و مدفوع در خود که ناشی از روش غلط تربیتی والدین است. عادت به تخلیه در کودکان باید از حدود سنین یک و نیم سالگی در طفل پایه گذاری شود و طفل در این رابطه خاطره بدی در رابطه با دشواری تخلیه نداشته باشد.
۵ - در اثر عدم شستشوهای منظم، یا وجود بیماری های مختلف جلدی حالت خارش در دستگاه تناسلی و دفع کودک احساس می شود.
6 - رشد بدن و بویژه دستگاه تناسلی که سببی برای تحریک پذیری است و در چنین مواردی در پوشش و لباس کودک و بویژه در مورد زیر جامه باید مراقبت داشت که زبر و یا بسیار نرم نباشد. این زمینه برای نوجوانان بیشتر و برای پسران زیادتر از دختران است.
ب – عوامل مکانیکی:
١ - دستکاری های کودکان بدین معنی که برخی از کودکان دائما با خود بازی می کنند و دستشان با خودشان مشغول است. در جایی که تنها هستند و یا حتی در حضور دیگران چنین عادت بدی را دارند . دست در جیب شلوار کرده و با خود بازی می کنند. در مستراح و در حین دفع و یا در حمام با خود مشغولند. این امر بتدریج عادت به استمناء را در آنان ایجاد می کند.
٢ - مالیدن خود به تشک و یا به نرده و پله خود سبب دیگری برای بروز این حالت است . در ابتدای کار این امر صورت بازی و سرگرمی دارد ولی بتدریج پایه غلطی در این رابطه گذارده می شود و طفل سر از ابتلا در می آورد.
۳ - نوازش های غلط مادران و یا مربیان و یا مبتلایان به ضعف قوای جسمانی که سعی دارند از طریق دستکاری با کودکان و بازی ناروا با آنان، خود را تخلیه نمایند. این نوازش می تواند شامل دست کشی به کشاله ران یا برخورد دست با آلت تناسلی کودک باشد.
۴ - شستشوهای افراطی همراه با دستکاری کودک در حمام یا مستراح که در این امر مؤثر است. شک نیست که مادر طفل در حین شستن طفل چنین قصد و نظری ندارند ولی روش آنها سبب پیدایش این حالت در طفل می شود و ممکن است عمری او را مبتلا نمایند.
در کل فراموش نکنیم که تحریک آلت تناسلی سن بسیار خاصی نمی خواهد. براساس پاره ای تحقیقات از حدود سنین ۳ تا ٢۰ هفتگی در کودک وجود دارد و هر قدر که به سن کودک اضافه شود تحریک پذیری بیشتر است.
ج - عوامل روانی :
١ - اختلال روانی در کودکان و نوجوانان، خود از عواملی می شود که طفل برای بازی به خود روی می آورد. شاید از علل مهمی که در این رابطه با روان پریشان برخورد می کنیم و آنها را مبتلای به این رفتار می یابیم، همین امر باشد. می دانید که استمناء در نزد این گروه بسیار شایع است.
٢ - کنجکاوی و کشف در کودکان هم سبب می شود که آنها برای شناخت تفاوت دنیای خود با جنس مخالف اقدام کنند و یا به اعضای خود حساس شوند و پس از دستکاری به کشفی در این رابطه نائل آیند.
3 - میل به اشتغال و بازی از ویژگی های حیات کودک است. اگر زمینه برای سرگرمی سالم جهت او وجود داشت به آن سرگرم می شود و اگر مسئله خلاف آن بود به خود می پردازد . در همه حال برای آنها مهم است که دست و اعضایشان به چیزی مشغول باشد.
4 - منع های غلط و شدید و تهدیدها و پرهیز دادن های مکرر از یک امر سبب می شود کودک به آن امر توجه بیشتری کند تا دریابد در قبال آن چه واقعه یا مسئله ای نهفته است. بویژه آنگاه که منع های والدین با شور و اضطراب و دل نگرانی آشکار باشد.
5 - حالت تنهایی و انزوا و حالت احساس بی کسی، سربار و زائد بودن، در نتیجه خود را از مهر و عنایتی محروم دیدن که از دیدی دارای جنبه عاطفی است در این امر دخالت دارد و موجبات لغزش و انحراف را فراهم می آورد، کودک و نوجوان را به خود و لغزشکاری با خود متوجه می سازد.
6 - در مواردی که هیجانات روانی کودک را تحت فشار قرار می دهد و او را به ارضای فوری کشش جنسی بکشاند، همان امری که فروید آنرا استمناء اضطراری می نامد.
د - عوامل عاطفی :
مسئله عاطفه را نمی توان امری ساده و بی حساب پنداشت تأثیر آن در رفتار و از جمله در جنبه لغزش، غیر قابل انکار است. استمناء کودکان اگر از این دید بررسی شود، نوعی تلاش برای آزاد ساختن خود از نزاع های داخلی و ناراحتی های درونی است و ما در این زمینه مواردی را مطرح می کنیم:
١ - احساس محرومیت در کودکان، خود بخشی از علل تن دادن کودکان و نوجوانان به استمناء و لغزش است . این امر بویژه در کسانی وجود دارد که از مهر و محبت بویژه مهر مادری محرومیت دارند.
٢ - اضطراب و نگرانی در افراد که این خود سبب و انگیزه ای می شود که آدمی پس از ابتلای به آن بدنبال تسکین برود. مخصوصا آنها که ابتلایشان در رابطه با استمناء امری سابقه دار است، خود به این امر روی می آورند و به افراط در آن می پردازند.
٣ - اعمال محبت غلط دایه و پرستار به صورت بازی با دستگاه تناسلی کودک
۴ - حل عقده ها بویژه عقده حقارت که آدمی را وا می دارد برای جبران آزادگی درونی خود و تعدیل آن و در مواردی هم غلبه بر عقده،
به این امر اقدام نمایند.
و - عوامل اجتماعی :
١ - نوعی از بازی های کودکان که موجبات تحریک و در پی آن لغزش ها را در کودکان فراهم می کند مثل کول بازی که در آن کودکان بر دوش یکدیگر سوار می شوند، دکتر بازی و ...
2 - مشاهده عکس های تحریک کننده، خود می تواند از عوامل لغزش و یا لااقل جهت دادن افراد به سوی رفتارهای ناروا باشد. و به همین نظر ضروری است به جای جستجوی علت انحراف از کودکان سعی به جستجوی علت از محیط کنیم.
3 - شنیدن داستان های بدآموز و وقاحت بار نیز در این امر مؤثر است . همانگونه که شما به تشریح رفتار ناروای کسی می پردازید شنونده به صورت غیر مستقیم تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت.
4 - در مواردی که کودکان، دچار شرم و حیای افراطی هستند و با دیگران جوششی ندارند.
منبع : روان ارام