عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
علیرغم تأثیر فوق العاده مکان خواب بر خواب، بیشتر آدمها از توجه به این عامل مؤثر بر خواب غافلند. پیر فلو شر دراینباره مینویسد: اگر امروزه اکولوژی، روز به روز توجه بیشتری نسبت به محیط اطراف انسان در طول زندگی بیداریش مبذول میکند، متأسفانه تا به حال مقدار بسیار کمی به محیط اطراف خواب توجه کرده است. در حالی که آن چه در اطراف خواب وجود دارد، حائز اهمیت بسیار زیادی است.
1 - هوای تازه را از یاد نبرید
ز آن جا که استفاده از هوای تازه اهمیت فوق العادهای برای جسم دارد، حتماً باید به فکر تأمین اکسیژن مورد نیاز بدن در وقت خواب باشیم. کمبود اکسیژن در اتاق خواب، باعث بیخوابی یا بیدار شدنهای پیدرپی میگردد. پس همیشه - حتی در شبهای سرد زمستانی که به هوای گرم نیاز دارید - چاره بیندیشید تا ریههای شما از هوای مطلوب بهرهمند شود و افزایش اکسیژن بدن، خواب بهتری را ارزانیتان سازد.
چنانچه ممکن باشد کمی پنجره اتاق را باز بگذارید و اگر به خاطر باز بودن پنجره از سرمای نیمه شب یا از رفت و آمد حشرات موذی به اتاق احساس نگرانی میکنید، پیش از خواب، اکسیژن اتاق خواب را تأمین کنید. برای این کار، دقایقی قبل از رفتن در بستر خواب، پنجره اتاق را باز بگذارید تا هوای اتاق کاملاً تغییر کند.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
2 - تنها نخوابید
در زمان خواب، ترسها و نگرانیهای گوناگونی ما را دربر میگیرند که تنهایی، این ترسها و نگرانیها را تشدید میکند و باعث بیخوابی و بدخوابی ما میگردد. از این رو رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، کسی را که تنها در خانه بخوابد لعن کرده و احتمال دیوانه شدن وی را داده اند.
فرزند فرزانه و صادقشان - حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) - نیز فرموده اند:
مهمترین و جدیترین توجه شیطان به آدمی زمانی است که وی تنها باشد. پس هرگز شب، تنهایی نخواب و هیچگاه تنهایی مسافرت نکن.
نتیجه حضور شیطانی شیطان در وقت تنهایی، افزایش اضطراب آدمی و وسوسه شدن وی به سوی گناه برای رهایی از نگرانی است.
هنگام تنهایی، افکار شیطانی به قدری بر انسان هجوم میآورد و روح آدمی چنان جولانگاه اندیشه های پست و پریشان میگردد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این چنین آدمی را نه مسخر و اسیر شیطان که خود شیطان خوانده و در این باره فرموده اند: آن که شب در خانه تنها میخوابد و آن که تنها سفر میکند هر دو شیطان اند.
البته اگر چارهای جز تنها خوابیدن و تنها سفر کردن نباشد، باید با توجه بیشتر به خدا و افزودن بر ذکرهای قلبی و زبانی، راه را بر نفوذ شیطان و شیطنتهای او ببندیم و از شر آن دشمن قسم خورده، به آستان قدس و رحمت و فیض و کرم پروردگار پناه بریم.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
3.مراقب درجه حرارت باشید
توضیح این نکته را به پیر فلو شر میسپاریم که درباره درجه حرارت مکان خواب مینویسد: باید خیلی مراقب درجه حرارت باشید، زیرا با تغییر دو یا سه درجه، یک خواب خوب یا بد خواهید داشت. امروزه بیشتر انسانها در زمستان زیاده روی کرده و درجه دمای اتاق را بسیار بالا میبرند. دمای اتاق خواب باید حدود 3 درجه از درجه حرارتی که در طول روز در آن قرار داشتهاید، کمتر باشد تا بتوانید بهتر بخوابید. جز برای افراد مسن که درجه حرارت برایشان باید مساوی درجه حرارت روز باشد.
یاد آور میشویم که طبیعتهای استثنایی نیز وجود دارد که آنها باید بهترین حالت دمای اتاق خواب خود را به دست آورند.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
4.از نظافت مکان خواب غفلت نکنید
آیا حاضرید برای خوردن آب یا شیر یا چایی از لیوان کثیف استفاده کنید؟ شاید استفاده از چنین لیوانی در رنگ یا مزه این نوشیدنیها تغییری ایجاد نکند و به سلامتی شما صدمه چندانی وارد نسازد، اما باز هم حاضر نیستید از چنین لیوانی استفاده کنید. چرا؟ پاسخ روشن است؛ زیرا خوردن عسل نیز در لیوان کثیف، تهوعآور و آزار دهنده است. شیرینی عسل وقتی خوشایند است که آن را در ظرفی پاکیزه ریخته باشند.
ماجرای خواب هم تقریباً همین گونه است. خواب شیرین، وقتی میتواند دلپذیر باشد که در مکان تمیزی بخوابید. البته در زمان ضرورت، هر جا میتوان خوابید. شاید شما هم خاطرات دوران دفاع مقدس را به یاد داشته باشید که عزیزان رزمنده، مجبور بودند در بستری از تیر و ترکش و خون و آتش و خاک و خاکستر بخوابند. اما در شرایط عادی، نظافت مکان خواب، به سرعت ورود شما به دنیای خواب کمک فراوان میکند و همچنین، کیفیت خوابتان را افزایش میدهد.
ضمناً توجه به نظافت مکان خواب، اثر مطلوبی بر حفظ سلامتی خواهد داشت. فراموش نکنید که هنگام خواب، قرار است شما هشت ساعت از هوای اتاق بهره ببرید و خود را در معرض برخورد با اشیاء آن اتاق قرار دهید.
از سوی دیگر، کثافات، لانه شیطاناند و بی توجهی به نظافت، زمینه حضور شیطان را فراهم میکند و به همین دلیل، اثرهای ویرانگری بر روح و روان ما به جای میگذارد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: خانه شیطان در خانه های شما لانه عنکبوت است. و در حدیثی دیگری نیز بیان داشته اند که: خاکروبه ها را شب در خانه نگذارید آن را روز از خانه بیرون ببرید؛ زیرا محل نشستن شیطان است.
معلوم است که حضور شیطان، وسوسه را در انسان افزایش میدهد و باعث خروج آدمی از حال تعادل و فاصله گرفتن از آرامش مؤمنانه میگردد.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
5.در انتخاب رنگ اتاق خواب دقت کنید
آزمایشهایی که در سال اخیر انجام شده، نکات شگفتی از تأثیر رنگ بر روان آدمی را کشف کرده است. به نوشته پیر فلو شر: با استفاده از رنگها به راحتی میتوان ریتم قلبی و تنفسی را تند یا کند کرد.
اگر دائماً در اتاقهای زندگی که تمام آن به رنگ سیاه در آمده باشد، حتی اگر این اتاقها از نظر نور، کاملاً روشن شده باشند، شما به سرعت دچار ضعف عصبی خواهید شد.وی در ادامه مینویسد: برای رنگ آمیزی اتاق خواب، نباید از رنگهای تند و محرک یا رنگهای حزنآور یا از کاغذ دیواریهایی که اشکال پیچیدهای دارند استفاده کنید. بدترین رنگها برای اتاق خواب، رنگ قرمز تند و زرد تند است. در حالی که یک بررسی نشان داده، دقیقاً همین دو رنگ بیشتر از بقیه، در اتاق خواب آمریکاییها مورد استفاده قرار گرفته اند. این رنگها موارد ایده آل برای جلوگیری از خواب هستند. رنگهای ایده آل برای خوابیدن، سبز کم رنگ و آبی ملایم و کم رنگ است.
شاید علت خواب راحتتر قایقرانان، موج سواران و غواصان هم تماس مستمر بینایی آنان با رنگ آبی دریا باشد.البته پاول ویلسون علت چنین امری را بهرهمندی آنان از فضای آرام دریا میداند. سخن او نیز درست است، ولی نباید تأثیر رنگ زیبای دریا را ایجاد آرامش روحی و در نتیجه آن ، بهرهمندی از خواب راحتتر نادیده انگاشت.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
6.به تدریج از نور اتاق کم کنید
بهتر است ساعتی پیش از خواب به کم کردن چراغهای خانه بپردازیم و برای خواب بهتر، از یک ساعت پیش از خواب، با کم کردن چراغهای روشن، محیط را برای خواب آماده کنید.
جای شگفتی است که چرا وقتی میخواهیم فرزندانمان به خوابیدن دعوت کنیم، به جای آماده کردن مقدمات خواب آنها، داد و فریاد راه می اندازیم. نیازی نیست که آخر شب، صدایتان را بلند کنید و خشمگین شوید. لطف کنید لوسترهای پرنور اتاق را که مانع خواب فرزندانتان شدهاند، خاموش کنید، آن وقت خمیازههای خوابآور آنان آغاز خواهد شد.
بد نیست در همین جا، از دیگر دشمن خواب یعنی موسیقی های هیجان آور یاد کنم که باعث بیخوابی میشوند. اثر این محرکهای صوتی، حتی پس از خاموش کردن ضبط یا تلویزیون هنوز در ما باقی مانده و گاه تا ساعتها، ما را بیدار نگه میدارد. شگفت این که برخی افراد برای مبارزه با بیخوابی به این محرکها روی میآورند. این کار مثل آن است که کسی برای خواب بهتر، مرتب به خودش سوزن فرو کند.
گذشته از موسیقی، هر صدای هیجان آور دیگری هم میتواند خواب ما را مختل کند. فریادهای برخی گزارشگران فوتبال که پس از رد و بدل شدن گل یا ایجاد یک موقعیت به اصطلاح خطرناک، ابراز احساسات میکنند، کمتر از موسیقیهای مهیج نیست. پس در یکی دو ساعت پیش از خواب، فضای خانه را از این محرکهای صوتی در امان بدارید. اما اگر چنین نکردید و تا نیمههای شب خوابتان نبرد، تعجب نکنید.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
7.از نصب عکس و تابلو در اتاق خواب بپرهیزید
پیر فلو شر در کتاب چگونه بهتر بخوابیم؟ مینویسد: سعی نکنید آن گونه که امروزه مد شده، در اتاق خواب خود انواع و اقسام اشیاء، عکس و تابلو را بیاویزید. بین آنها و شما (بدون آگاهی شما) بدهبستانهایی انجام میگیرد که خواب را مختل نموده و رؤیاهای شما را بر هم میزند. به عنوان مثال درست قبل از خوابیدن ممکن است شما با دیدن یک تصویر به یاد والدین از دست رفته خود بیفتید. همچنین اتاق نباید یادآور فعالیتهای روزانه شما باشد.
ضرر و زیان این گونه تصاویر و عکسها، آنگاه که مهیج و شهوتانگیز هم باشند، بیشتر خواهد بود. متأسفانه در جامعه ما برخی محیط خواب خود را با تصاویر زننده زنان کاغذ دیواری میکنند.
ناگفته نماند که برخی از تابلوها، نه تنها برای خواب راحت شما زیان بار نیستند، بلکه مفید و سودمند نیز هستند. تابلوهایی که در آن یک دعا، یک آیه قرآن، یک شعر یا گفتار حکیمانه نقش بسته است، باعث آرامش روحی و خواب بهتر میشود. معنویت، کیمیای همه راحتیها حتی در زمینه خواب است. هر عاملی که نور معنویت را در دل ما تقویت کند، به خواب بهتر ما کمک کرده و هر عاملی که ما را از این نور محروم کند، ما را از خواب راحت دور ساخته است.
پس در انتخاب عکس و تابلو برای نصب روی دیوار اتاق دقت نمایید.
عنوان اصلی ::: 6 - مکان خواب
8.صداهای آزار دهنده را خاموش کنید
یکی از عواملی که باعث دیر خوابیدن افراد میشود یا انسان خواب را به سرعت از جای میکند و بیدار مینماید صداهای آزار دهنده است. گاهی صدای تیک تیک ساعت دیواری یا رومیزی چنان ذهن انسان را آزار میدهد که درون انسان جنگ روانی درمیگیرد تا بر این صدا غلبه کند. راه حلش ساده است، ساعت دیجیتال بخرید که صدا نداشته باشد و اگر نیاز به ساعت ندارید از محل خواب، ساعت پر صدا را دور سازید.
گاهی یک تکه طناب یا سیم که بیرون از خانه وجود دارد و با هر حرکت باد به پنجره یا در اتاق میخورد اعصاب آدمی را مورد حمله قرار میدهد و نمیگذارد به راحتی بخوابیم یا پس از خواب با صدایی دلخراش از خواب میپریم. وقت بگذارید و مشکل را حل کنید.
از این دست مشکلات بسیارند، صدای بد کار کردن کولر، پنکه، موتور شوفاژ خانه، لرزش یخچال داخل آشپزخانه و.....برای این مشکلات به راحتی میتوان اندیشه کرد.
از صدای داخل خانه میتوان به ناهماهنگی در خواب افراد خانه اشاره کرد که هنگام خواب یکی از اعضای خانواده، بانوی خانه در حال گوشت چرخ کردن، شستن ظروف، کار با ماشین لباسشویی یا تماشای یک فیلم پرصدا یا مسابقهای هیجانی باشد.
اگر مزاحم تلفنی دارید یا افرادی با تلفنهای بیموقع به شما آزار میرساند تدبیری بیندیشید. یا تلفن منشیدار بخرید که هنگام خواب روی پیغام گیر باشد یا تلفن را از پریز بکشید.
تا میتوانید تلفن را از اتاق خواب خود دور کنید و چنانچه ناچار باشید، صدای زنگ آن را کم کنید.
عنوان اصلی ::: 7 - زمان خواب
1- مقدمه
تاریکی هوا، کاسته شدن از سر و صداهای مزاحم، کاهش دما و برخی دیگر از ویژگیهای شب، باعث خواب بهتر ما در این بخش از زمان میشود. انسان در طبیعت زندگی میکند و از طبیعت تأثیر میپذیرد. پس برای رسیدن به آسایش، بهتر است خود را با طبیعت هماهنگ کند. چرا از فرصتی که طبیعت برای خواب راحت ما ایجاد کرده بهره نبریم و چرا شبها را که خدا برای آسایش و آرامش ما آفریده، به بیداری سپری کنیم.
شهید دکتر سید رضا پاک نژاد تحت عنوان خوابیدن در روز نمیتواند نخوابیدن در شب را جبران کند مینویسد: هشت دختر پرستار را که در یکی از بیمارستانهای آلمان فدرال کار میکردند و برای پست شب استخدام شده بودند، پس از پایان سه ماه خدمت شبانه به یک آزمایشگاه منتقل کردند تا در آنجا روزها بخوابند تا خوابشان تحت بررسی و پژوهش قرار گیرد..
پس از بررسیها چنین اعلام گردید که خواب شب و خواب روز آن قدر اختلاف دارند که هیچگونه نمیتوان ارزشهای آن دو را با یکدیگر سنجید و مقایسه کرد. براساس این آزمایش روشن شد که خواب روز - حتی در اتاق تاریک و بی سر و صدا و بهداشتی - از نظر کیفیت نمیتواند دارای مزایا و ویژگی خواب شب باشد. جالبترین قسمت این تحقیق آن بود که معلوم شد سیکلهای طبیعی خواب روز، در حدود 20 دقیقه کوتاهتر میشوند و موجب کاهش مراحل خواب سبک و خواب دیدن (همان خواب دیدنی که یک امتیازش کمک به تکامل مغز است) میگردند و خواب روز - گرچه خواب عمیقی هم باشد - همیشه شخص را ناخودآگاه به کمبود استراحت مبتلا میسازد. و تکرار ترک خواب شبانه، نوعی خستگی مزمن و مفرط را به وجود میآورد.
آیا میتوان اتاقی همانند شب تاریک کرد و از هر جهت - چه از نظر مقدار تاریکی و چه از نظر عمق تاریکی در نیمههای شب و چه از نظر مدت طول شب - به طور مصنوعی شب را به وجود آورد و افراد شبکار را در آن اتاق دعوت کرد و از عوارض نخوابیدن در شب آنها را در امان داشت؟ این سؤالی است که برای پاسخ به آن آزمایشهای مکرری انجام گرفته و جواب منفی بوده است، برای ما امکان ندارد.
البته دعوت به خواب شبانه، به معنای بیتوجهی به مناجات شبانه و عبادت شبانگاهی نیست. نه، اصلاً چنین نیست. عبادت شبانه باید داشته باشیم ولی نباید کل شب را به بیداری بپردازیم.
شب، سکون و سکوت را به همراه دارد و این وضعیت برای دو کار کاملاً مناسب است: خواب و مناجات با خدا. انسان خردمند کسی است که از فرصت شب برای هر دو کار استفاده کند.
عنوان اصلی ::: 7 - زمان خواب
2.خواب قیلوله
از خواب شب که بگذریم، زمان مناسب دیگر برای خواب که در روایات اهل بیت علیهم السلام به آن اشاره شده، خواب ((قیلوله)) است. منظور از خواب قیلوله خواب پیش از ظهر است؛ خوابی که یکی دو ساعت قبل از اذان ظهر باشد.
از آنجا که مؤمن بین الطلوعین (از اذان صبح تا طلوع آفتاب) را بیدار است، پیش از ظهر نیازمند استراحت خواهد بود. بنابراین، روشنترین فائده خواب قیلوله، به دست آوردن انرژی برای ادامه فعالیتهای روزانه است.
از دیگر ویژگیهای خواب قیلوله آن است که رؤیا در این زمان، به واقعیت نزدیکتر است.
از امام حسین (علیه السلام) روایت شده که در زمان خواب قیوله رؤیایی دروغ نخواهد بود. از حضرت صادق (علیه السلام) نیز نقل است: رؤیایی که زودتر واقعیت مییابد، رؤیایی است که در زمان قیلوله دیده میشود. از این دو حدیث روشن میشود که اهمیت خواب قیلوله، فراتر از یک استراحت میان روز است. در حالی که خواب - در هر زمانی که باشد - نعمتی الهی است، چرا رسول خدا از خواب قیلوله با عنوان نعمت یاد میکند؟ آیا این خود اشارهای شایسته تأمین و توجه به ارزش خواب قیلوله نیست؟
از برخی روایات چنین بر میآید که خواب قیلوله به افزایش حافظه نیز کمک میکند. مردی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید و عرض کرد: ای رسول خدا! من شخص خوش حافظهای بودم ولی مدتی است فراموشکار شده ام. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند: آیا خواب قیلوله داشتهای؟ عرض کرد: آری. حضرت فرمودند: بعد آن را ترک کردهای؟ گفت: آری. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: پس باز آن را انجام بده. آن مرد هم بار دیگر به خواب قیلوله روی آورد و حافظه خود را باز یافت.
عنوان اصلی ::: 7 - زمان خواب
3.خوابیدن بین الطلوعین
فاصله زمانی بین فجر صادق (هنگام اذان صبح) تا طلوع آفتاب را بین الطلوعین میگویند. در روایات اهل بیت علیهم السلام، خواب بین الطلوعین بسیار مکروه شمرده شده و در مقابل، بیدار ماندن در این زمان، مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل است که: هیچگاه زمین نزد خدای عز و جل آن گونه که از سه چیز فریاد میکند، بانگ بر نمیآورد. یکی هنگام ریخته شدن خون به ناحق، دیگری هنگام ریختن آب غسلی که از زنا باشد، و دیگری هنگام خواب پیش از طلوع آفتاب بر زمین.
روش امامان بزرگوار ما نیز بیداری بین الطلوعین بوده است. درباره امام سجاد (علیه السلام) آمده که آن بزرگوار، پس از نماز صبح در محل نمازش به خواندن تعقیبات نماز میپرداخت تا خورشید طلوع میکرد.
در برخی روایات علت کراهت این خواب، محروم ماندن از روزی دانسته شده است. امام سجاد (علیه السلام) در این باره میفرماید: هرگز پیش از طلوع آفتاب نخواب که آن را بر تو خوش نمیدارم. در این زمان خداوند روزی بندگان را تقسیم میکند. امام صادق (علیه السلام) سخن پدربزرگ خویش را این گونه تأکید میکند: فرشتگان، روزی فرزندان آدم را در هنگام طلوع فجر (وقت اذان صبح) تا طلوع خورشید تقسیم میکنند. پس هر کس در این مدت بخوابد، از روزی خویش باز مانده است.
نتیجه روشن دو حدیث مذکور آن است که خواب بین الطلوعین، فقر و محرومیت را در پی خواهد داشت.
گذشته از این اثر نامطلوب که خواب بین الطلوعین به جای میگذارد، پراکندگی و آشفتگی نیز به عنوان دیگر پیآمد چنین خوابی ذکر گردیده است.شاید این پراکندگی و آشفتگی از آن رو باشد که خواب بین الطلوعین، آدمی را هم از رزق و روزی مادی و هم از روزیهای معنوی مانند علم، شوق به عبادت، توفیق در کارها، نظم و ... محروم میسازد.
یاد آور میشویم که اگر گفته اند در فاصله زمانی فجر تا طلوع خورشید نباید خوابید، این بدان معنا نیست که حتماً باید در این مدت به عبادت پرداخت، بلکه خود بیدار ماندن در این فاصله ارزشمند و مفید است. عالم عارف وارسته آیت الله شیخ مجتبی قزوینی می فرمود: اگر کاری هم نمیکنیم و به عبادت هم نمیپردازید، باز هم بین الطلوعین را بیدار باشید. گرچه همان طور که از سیره معصومین علیهم السلام پیداست، عبادت در این زمان بسیار مطلوب است و بیگمان در بهرهمندی بیشتر ما از رزق و روزی الهی تأثیر میگذارد، اما تأکید اصلی روایات بر بیدار ماندن است نه عبادت کردن.
عنوان اصلی ::: 7 - زمان خواب
4. خواب ابتدای روز
از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که: خواب ابتدای روز جهل و بیخردی است.
اگر اول و ابتدای روز را همان بین الطلوعین بدانیم، این حدیث درباره کراهت خواب بین الطلوعین خواهد بود که درباره آن کردیم. اما اگر منظور از آغاز روز در این حدیث، ساعات اولیه پس از طلوع خورشید باشد، این حدیث بیانگر مطلب تازهای است. مرحوم محدث نوری در جلد سوم کتاب دارالسلام ص 46 احتمال دوم را میپذیرد. براساس این احتمال - که به نظر ما نیز صحیحتر است - نباید اولین ساعات روز خود را با خواب آغاز کنیم.
پس از خواب شبانه، بدن ما نیروی تازه به دست میآورد و ذهن و اندیشه ما برای رو به رو شدن با مشکلات و یافتن و راههای جدید موفقیت، کاملاً آماده است. این فرصت طلایی کار و کوشش را نباید از دست داد. حکیمان ادب پرور ایران چه زیبا سرودهاند که: هر سخن جایی و نکته مقامی دارد و چه بجا گفته اند که: هر چیزی را مقامی و هر کاری را هنگامی است. خواب، خوب است ولی آغاز روز، مقام خواب و هنگام خواب نیست.
به نظر شما، روزی که با خواب و خمیازه آغاز شود، موفقیت آمیز و ثمربخش خواهد بود؟! چنانکه در کتابهای مدیریت زمان نیز آمده، شروع روز تأثیر فوق العادهای بر کل روز به جای مینهد. یک شروع خوب یعنی یک روز خوب، و شروع بد یعنی روز بد. اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، پس از بیداری از خواب شبانه، اول به سجده میرفتند و در اولین لحظات بیداری، به حمد و ثنای خدا و دعا و مناجات لب میگشودند،یا اگر حضرت صادق (علیه السلام) دستور میدهند که روز خود را با صدقه آغاز کنید، به خاطر اهمیت فوق العاده چگونه آغاز کردن روز است.